ٽامو Copper |اصغر ساگر|

ٽامو  Copper

”اصغر ساگر“

⏪لاطيني نالو ڪيوپرم

⏪ڪيميائي نالو زھرہ

⏪ٻيا نالا

◀عربي  نحاس

◀فارسي  مس

◀بنگالي  تامزہ

◀ھندي  تانبا

◀گجراتي  ترانبو

◀سنسڪرت  تامیرا

◀سنڌي  ٽامو

تامل  سمبو

◀یوناني  ڪالڪوس

◀انگریزي  ڪاپر

⏪ماھيت :-

◀ٽامو سفيد مفيد ڌات ٿئي ٿو. ھي معدني حالت ۾ ۽ خالص حالت ۾ ڪٿي لوھ سان گڏ ۽ ڪٿي گندرف يا آڪسيجن سان جبلن مان ملي ٿو ۽ ڪاربونيٽ جي شڪل ۾ پاتو وڃي ٿو. حڪيم خالص ٽامي جو ڪشتو ٺاھي ان کي مرداني طاقت ۽ ٻين بيمارين ۾ استعمال ڪن ٿا.

⏪پيدائش جو مقام :-

◀ھي جپان ۾ تمام سٺو ۽ خالص ملي ٿو. ايران ۾ ڪرمان مان ملي ٿو پر ايترو سٺو ناھي. ان کان سوا آذربائيجان جي علائقي اضان مان ملي ٿو.

⏪رنگ۔

◀ٽامي جي ڪيترا رنگ ٿين ٿا. پيلو ڳاڙھاڻ مائل ۔ خالص ڪاراڻ مائل پر جو ڳاڙھو چمڪدار ٿئي ٿو اھو سٺو عمدو خالص ٿئي ٿو. ٽامو پاڻي کان 9 ڀيرا ڳرو ٿئي ٿو.

⏪مزاج۔

◀گرم خشڪ 2 درجا

⏪فعل :-

◀مقوي باھ ۔ دافع مرض بلغمي ۔ مصفي خون ۔ قابض

⏪استعمال۔

◀ٽامي جو ڪشتو داخلي طور تي کنگھ ۔ دم ۔ تپ ۔ بلغمي مرض ۔ مقوي جگر ۔ مقوي معده ۔ وجعالمفاصل ۔ سلسل بول ۔ نواسير ۔ بواسير ۔ ڪوڙھ ۔ چٽي ۔ برص ۽ قوت باھ لاء استعمال ٿئي ٿو.

⏪خاص نفعو :-

◀زخم ڇٽائيندڙ

⏪نقصان :-

◀آت ۽ الٽي ڏئي ٿو.

⏪مصلح۔

◀تازو گھ ۽ گھ

ٽامو ھڪ ڳاڙھاڻ مائل نارنگي رنگ جي ڌات ٿئي ٿو. ھن جو ايٽمي نمبر 29 ۽ ھن کي ڪيميا ۾ Cu لکيو وڃي ٿو. ٽامو ھڪ ڌات آھي جنھن مان آساني سان تار ۽ ورق بنائي سگهجن ٿا. ھن تار مان بجلي آساني سان گذري ٿي. نرم ھئڻ ڪري ھن مان تار ۽ ديڳيون ٺاھيون وڃن ٿيون.

جڳھن جي گنبذن جي تعمير ۾ ٽامي جون چادرون استعمال ٿين ٿيون جن کي اڳتي ھلي سائو رنگ جي ڪٽ لڳي وڃي ٿي. ڪٽ اندريين ٽامي کي زنگ کان بچي ٿي. سائي رنگ جي ڪٽ کي Patina چيو وڃي ٿو. بجلي گهرن ۽ وڏين عمارتن ۾ ڪرنٽ منتقل ڪرڻ لاء ٽامي جي تار کي استعمال ڪيو وڃي ٿو. ٽامو امونيا جي آبي محلول سان ملي نيري توتيي جي  Cu++ جا اوڻ Ions گھري نيلي رنگ جا مرڪب Tetramminecopper(II) sulfate ٺاھن ٿا.

تمام گهٽ مقدار ۾ ٽامو آزاد حالت ۾ ملي ٿو. اڪثر ڪري ٽرامو مرڪب حالت ۾ ملي ٿو. اندازي مطابق انسان ڏھ ھزار سال پھرين ٽرامي کي استعمال ڪرڻ لڳو ھو. ست ھزار سال پھرين انسان ان قابل ٿي چڪو ھو جو مرڪب حالت مان ٽامي کي ڌار ڪرڻ تي قادر ٿي چڪو ھو. لڳ ڀڳ ساڍا پنج ھزار سال اڳ انسان ٽامي ۽ قلعي کي ملائي ڪانسي ٺاھڻ جو فن سکي ورتو ھو جنھن مان لاڀائتا اوزار ٺاھڻ ممڪن ٿي ويا ڇوجو ڪانسي ٽامي کان وڌيڪ سخت ٿئي ٿي.

پراڻي دور ۾ ٽامي جا برتن گهرن ۾ استعمال ٿيندا ھيا. مشرقي روايتن مطابق ٽامي مان منڊيون ٺاھي آڱرين ۾ پاتيون وينديون ھيون. پر جيئن وقت وڌيو ان جي جڳھ تي شيشي ۔ پلاسٽڪ ۽ چيني جي ٿانون جڳھ ورتي.

بدقسمتي سان جديد دور ۾ ديڳڙين ۾ جست استعمال ٿئي ٿو جنھن جي ڪري صحت تي ڪافي ڪاٽو اثر پون ٿا نتيجي طور يورڪ ايسڊ ۔ شڳر ۽ جلدي وار اڇا ٿيڻ جھڙا مسئلا ڪر کڻن ٿا.

ٽامو جسم جي اھم غذائي ضرورت آھي ۽ اسان جي بقا لاء ضروري آھي. جيتوڻيڪ ھي جسم ۾ گهٽ مقدار ۾ پاتو وڃي ٿو پر اھم ڪردار ادا ڪري ٿو ان ڪري ھن کي ٽريس ايليمينٽ سڏيو وڃي ٿو. جسم ۾ اڪثر ھي فولاد سان گڏ ڪم ڪري ٿو اھوئي جسم ۾ فولاد جي جذب ٿيڻ ۽ ان سان گڏ ڳاڙھا جزا ٺاھڻ جي صلاحيت ڏئي ٿو.

ٽامو ورقي غدود جي مسئلن کي حل ڪري ٿو ۔ ڇوت کي روڪي ٿو ۔ سستي ۽ ڪاھلي کي روڪي ٿو ۔ ھاضمي جي عمل کي بھتر ڪري ٿو ۔ پيٽ جي مختلف مرضن کي ختم ڪري پيٽان ڦوڳ کي آساني سان ڪڍي ٿو. ٽامي جو وڏو فائدو اھو آھي تہ ھي دفاعي نظام ۔ دل جي ڌڙڪن ۽ پت کي ڪافي حد تائين گهٽ ڪرڻ ۾ مدد ڪري ٿو.

جديد دور ۾ پاڻي کي صاف ۽ جراثيم کان پاڪ ڪرڻ لاء جديد ٽيڪنالاجي جو استعمال ڪيو وڃي ٿو پر پراڻي زماني ۾ اسان جا وڏڙا ٽرامي جي برتن ۾ پاڻي رکندا ھيا ڇوجو قدرتي طور تي ان ۾”جراثيمن جي افزائش نٿي ٿئي نڪي ڄارو لڳي ٿو ۽ نڪي پاڻي جو ذائقو ۽ رنگ تبديل ٿئي ٿو. ھاڻي ٽرامي جي برتن ۾ پاڻي ڪٺو ڪرڻ جو رواج ختم ٿي ويو آھي جڏھن حيرت انگيز طور تي ٽرامو پاڻي صاف ڪري ٿو. ٽامو پاڻي ۾ موجود جراثيمن کي ختم ڪري پاڻي کي تازو ۽ صاف رکي ٿو. ٽامي ۾ جسم کي تندرست رکڻ واريون خاصيتون پاتيون وڃن ٿيون. ٽامي ۾ اينٽي مائڪروبيال تڪسيدروڪ ۔ اينٽي ڪارسينوجينڪ ۽ اينٽي سوزش جزاپاتا وڃن ٿا جڏھن تہ نباتاتي زھر Toxin کي ختم ڪري ٿو.

ٽامي ۾ خطرناڪ جراثيمن کي مارڻ ۽ پيٽ ۾ سوزش کي روڪڻ جي صلاحيت موجود ٿئي ٿي جيڪا زخمن ۔ ڇوت ۽ بدھضمي کان بچائي ٿي. ٽامو پيٽ کي صاف ڪري زھريلي مادن سان وڙھي بڪين ۽ گردن کي درست انداز ۾ ڪم جي توانائي ڏئي ٿو. ھڪ ٽامي جي پليٽ کي مٽ جي پاڻي ۾ وجهي ڇڏجي. ھي مٽ وارو پاڻي پيئجي. ھي پاڻي کاڌي جي جزن کي ٽوڙيندو ۽ ھاضمي جي نظام کي بھتر بنائيندو رھندو.

ٽامي ۾ بيڪٽيريا ۔ وائرس ۽ ٻين جيوڙن خلاف خواص ٿين ٿا ۽ گڏوگڏ زخم کي جلدي ڀرڻ جي صلاحيت موجود ٿئي ٿي. ٽامي ۾ دل جي بيمارين جيئن دل جي دوري ۔ دل جي چاڙھ ۽ ٻين بيمارين کي گهٽ ڪرڻ جا راز لڪل آھن. امريڪي ڪينسر سوسائٽي مطابق ٽامو رت جي رواني کي باقائدي کي ڪري ٿو ۽ دل جي ڌڙڪنن کي بھتر بنائڻ سان گڏ نقصانڪار پت کان بچائي ٿو. ٽامو جراثيمن کي ٽوڙڻ جي صلاحيت رکي ٿو. ھن خوبي جي ڪري ماحول ۾ ڪثرت سان پاتا ويندڙ جراثيمن جي ٻن قسمن اي ڪولي ۽ ايس اوري يس جي ڇوت کان بچائي ٿو.

ٽامو ھڏين کي مضبوط ڪرڻ ۽ اعصابي مدافعتي نظام کي قوت بخشي ٿو. جسم ۾ موجود ٽامي جو حصو جيري ۔ دل ۔ دماغ ۽ ھڏين جي ڍانچي ۾ پاتو وڃي ٿو. ضرورت کان وڌيڪ مقدار ۽ ضرورت کان گهٽ مقدار ٽامن جي ٻئي صورتون دماغ کي متاثر ڪن ٿيون. جسم ۾ ٽامي جي کوٽ سان پت ۽ بي پي وڌي ٿو. طبي ماھرن مطابق ٽامو دل جي دوري کان بچائي ٿو.

ٽامي جي کوٽ جي ڪري جانورن ۾ عضلاتي بيماريون نوٽ ڪيون ويون آھن. سن 2016ع ۾ پروفيسر ڪريگ چان اعصابي نفوذن ۾ ٽامي جي حرڪت نوٽ ڪئي. ھن مطابق اعصابي گهرڙن ۾ ٽامي جي وڌيڪ مقدار داخل ٿيڻ سان برقي سگنلن ۾ کوٽ اچي ٿي ۽ فالتو ٽامو نڪرڻ بعد گهرڙن جا برقي سگنل بھتر ٿي ويا. اھڙي طرح پروفيسر ڪريگ چان ٽامي کي اعصابي سگنلن جو آن آف سچ قرار ڏنو.

⏪ٽامي جي کوٽ جا نقصان :-

⏪دفاعي نظام :-

◀ٽامي جي کوٽ جي ڪري سفيد گهرڙن نيوٽروفلن جي کوٽ ٿي وڃي ٿي جنھن جي ڪري نيوٽروفينيا جي ڇوت ٿي وڃي ٿي.ان کي نيوٽروپينيا سڏيو وڃي ٿو.

⏪ڪچ ھڏ :-

◀ٽامي جي کوٽ جي ڪري ھڏين ۾ معدنيات جي کوٽ ٿي وڃي ٿي ۽ ھڏيون ڀرڀريون ٿي وڃن ٿيون.

⏪ڪارٽيلج :-

◀ڪارٽيليج جي مضبوطي ۽ لچڪ ۾ ٽامي جو اھم ڪردار آھي. ان ڪري ٽامي جي کوٽ جي ڪري سنڌن جي ڪارٽيليج ۾ ڇوت ٿي وڃي ٿو. ٽامي جي مناسب مقدار نہ ھئڻ ڪري اوڄن جي تعمير ۽ مرمت ٿي نہ ٿي سگهي.

⏪آزاد آڪسا :-

◀ٽامو تڪسيد طور جسم ۾ آزاد آڪسن جي عمل کي ضابطي ۾ رکي ٿو ڇوجو آزاد آڪسا گهرڙن ۽ جينوم DNA نقصان پھچائين ٿا نتيجي طور ڪينسر ۽ ٻيا عارضا جنم وٺن ٿا. ٽامو پوڙھائپ کي روڪي ٿو.

⏪ٽامي جا فائدا :-

⏪ڪينسر روڪ :-

◀ڪينسر اھڙو مرض آھي جيڪو تيزي سان پکڙي رھيو آھي جڏھن تہ ٽامي جي استعمال سان ھن مرض کان بچي سگهجي ٿو. ڇوجو اسراري طور تي ٽامي ۾ اھڙي صلاحيت موجود ٿئي ٿي جيڪاڪينسر کي روڪي ٿي.

⏪وار ڪارا رکندڙ :-

◀ٽامي جي برتن جي استعمال سان ھي فائدو آھي جو وار ڪارا رھن ٿا جلدي اڇا نٿا ٿين ۽ مضبوط ٿين ٿا. ٽامي ۾ ميلان مرڪب ٿئي ٿو جيڪو وارن کي مضبوط رکي ٿو ۽ پيري ۾ بہ وارن کي اڇو ٿيڻ نٿو ڏئي.

⏪ٿولھ ھٽائيندڙ :-

◀ٽامي جي برتن جي استعمال سان ماڻھو جي سونھن برقرار رھي ٿي ۔ پيٽ نٿو نڪري ۽ ماڻھو خوبصورت لڳي ٿو. ٽامي جي برتن ۾ پاڻي پيئڻ سان جسم جي اضافي چرٻي ڇنڊجي وڃي ٿي ۽ ٿولھ ختم ٿي وڃي ٿي.

⏪تڪسيد روڪ :-

◀ٽامو تڪسيد روڪ ٿئي ٿو ۽ چمڙي جي گهرڙن جي حفاظت ڪري ٿو ۽ پوڙھائپ کي روڪي ٿو.

⏪دفاعی نظام مضبوط ڪندڙ :-

◀ٽامو دفاعي نظام مضبوط ڪري ٿو. ٽامي جي کوٽ جي ڪري سفيد گهرڙن نيوٽروفلن جي کوٽ ٿي وڃي ٿي جنھن جي ڪري نيوٽروفينيا جي ڇوت ٿي وڃي ٿي.ان کي نيوٽروپينيا سڏيو وڃي ٿو.

⏪وزن مقدار :-

◀اسان کي اھڙا ميوا ۽ ڀاڄيون کائڻ کپن جيڪي ٽامي جي کوٽ پوري ڪري سگهن. ٽامي جي روز جي خوراڪ 900 ملي گرام جي لڳ ڀڳ ٿئي ٿي. ڏھ ھزار مائڪروگرام يا ڏھ ملي گرام مقدار خوراڪ زھريلا اثر پيدا ڪري سگهي ٿي.

⏪نوٽ :-

◀ڳئون جي کير پيئڻ سان ٻارن ۾ ٽامي جي کوٽ ٿي وڃي ٿي.