ھيومن اميونوڊفيشينسي وائرس HIV ھڪ اھڙو وائرس اھي جيڪو اسان جي جسم جي دفاعي نظام کي ڪمزور ڪري ٻين بيمارين ۽ انفيڪشنن جو خطرو وڌائي ڇڏيندو آھي. علاج کان سوا اھو وائرل انفيڪشن وڌي بيماري جي وڌيڪ خطرناڪ اسٽيج تائين پھچي وڃي ٿو جنھن کي ايڊز AIDS چئجي ٿو. جن ملڪن ۾ علاج جا جديد طريقا موجود آھن ۽ جتي صحت کي برقرار رکڻ جي صورتحال بھتر آھي اتي ماڻھو تمام گھٽ ايڊز جي اسٽيج تي پھچن ٿا.
جنھن ماڻھو جي رت ۾ HIV موجود آھي اھو بہ زندگي سراسري طور اوتري ماڻي سگھي ٿو جيتري ڪو عام نارمل ماڻھو جيڪڏهن ھو سختي ۽ پابنديء سان علاج وٺندو رھي ته ..
رت جي اڇن جزن جي ھڪ قسم ٽي-گهرڙن تي HIV حملو ڪندو اھي جيڪي رت جي دوري دوران مختلف بيمارين جي جراثيمن ۽ مختلف جيو گھرڙن جي خرابين کي ڳولي لھي درست ڪندا رھندا آھن. جڏھن HIV انھن ٽي-گهرڙن ۾ گھڙي ويندو آھي تہ سندن ڪم جي صلاحيت ختم ڪري ڇڏيندو آهي ۽ پوء جسم ۾ مختلف بيمارين جي خلاف ويڙھ ۽ مدافعت جي قوت ختم ٿيو وڃي جنھن جي نتيجي ۾ مختلف ڪينسر ۽ انفيڪشن ٿيڻ جو خطرو وڌيو وڃي.
ھي HIV ھڪ سڄي زندگي گڏ رھندڙ انفيڪشن آھي!
پر بھرحال علاج وسيلي بيمارين کي منھن ڏيڻ جي قابل ٿيڻ کان پوءِ HIV کي انتھائي سنجيدھ سطح تان ھٽائي سگھجي ٿو ۽ ٻئي ماڻھو تائين منتقل ٿيڻ جي جوکي کي بہ گھٽائي سگھجي ٿو.
ايڊز Aids :-
ايڊز HIV انفيڪشن جي آخري اسٽيج آهي ۽ ھڪ ڀيرو جنھن کي ايڊز ٿي وئي تہ ان کي ڪينسر ۽ مختلف انفيڪشنن ٿيڻ جا خطرا وڌي ويندا آهن. علاج کان سوا HIV انفيڪشن ايڊز ۾ بدلجي ويندو آهي ڇو جو آھستي آھستي جسم جو مدافعتي سرشتو ختم ٿيندو ويندو آهي.
بھرحال وڌندڙ ء جديد ART ( اينٽي ريٽرو وائرل ٽريٽمنٽ) جو مطلب آهي تہ ماڻھن جو تمام گھٽ انگ ھاڻي ايڊز جي اسٽيج تي پھچي ٿو جن سببن جي ڪري HIV ھڪ ماڻھو مان ٻئي ماڻهوءَ تائين پکڙي ٿو.
سبب ۽ اپاء :-
(1) رت Blood
(2) مرد جو پاڻي Semen
(3) عورت جي جسم جو پاڻي Vaginal secretions
(4) ڪاڪوس جي جاء جو پاڻي Anal secretions
(5) ٿڃ.
(6) ھڪ ڳورھاري عورت جنھن کي HIV انفيڪشن ھجي سا پنھنجي ٻار ۾ اھو وائرس ڳرڀ دوران، ويم ۾ يا ٿڃ پيارڻ وسيلي منتقل ڪري سگھي ٿي.
(7) ھڪ شخص کان ٻئي تائين منتقل ٿيڻ لاء مٿين ذريعن ۾ وائرس جو لوڊ وڌيڪ ھئڻ ضروري آهي نہ تہ جيڪڏهن ڪنهن ماڻهو ۾ Undetectable ( اڻ سڃاڻپ جوڳو وائرس جيڪو رت جي ٽيسٽ ۾ نہ اچي سگھي ) آھي تہ اھو وائرس منتقل نٿو ٿي سگهي ۽ ان سطح تائين اھي ماڻھو اچي سگھن ٿا جيڪي سختي ۽ پابندي سان علاج وٺندا رھن.
(8) انھن کي پابندي سان مانيٽر ڪرڻ ضروري اھي. ان جو اھو مطلب ناھي تہ HIV ختم ٿي ويو . ان جو مطلب آهي پنھنجي علاج سان سختي سان ٻڌل رھڻ .
(9) مختلف ماڻھن جي لاء HIV مان ايڊز ۾ بدلجڻ جو خطرو مختلف آھي.
ايڇ آء وي جا جوکائتا پھلو Riscue factor :-
(1) ماڻھو جي عمر
(2) جسم جي قوت مدافعت HIV ڏانهن
(3) بھترين طريقي سان صحت جو خيال رکندڙ
(4) ٻين انفيڪشن جي موجودگي
(5) جينياتي خصوصيت HIV جي مختلف strains ڏانهن.
(6) دوائن ڏانھن مختلف HIV Strains جي مدافعت Resistance.
علامتون :-
(1) گھڻو ڪري ٻيا بيڪٽريا، وائرس، فنگس ۽ پيراسائيٽ ئي HIV جون علامتون ظاھر ٿيڻ جا سبب بڻبا آهن.
(2) ڪجھ ماڻهو م HIV جي وائرس جي منتقل ٿيڻ جي ڪجھ مھينن يا ايتري تائين جو ڪجھ سالن تائين بہ علامتون ظاھر نہ ٿينديون آھن.
(3) جيتوڻيڪ 80 سيڪڙو ماڻهن م وائرس جي جسم ۾ گھڙڻ کان پوءِ 2 کان 6 ھفتن دوران ھڪ فلو جيان علامتون ( زڪام، ڇڪون، بخار) پيدا ٿينديون آهن جنھن کي Acute Retroviral Syndrome چوندا آهن.
ابتدائي علامتون :-
(1) بخار
(2) سياڪڙو
(3) سنڌن جو سور
(4) جسم جو سور
(5) ڳلي جو سور.
(6) پگھر جو اچڻ خاص طور تي رات م
(7) وڌيل غدود
(8) ڇپاڪو
(9) ڪمزوري
(10)وات م ڦلوڪڻا
مٿيون علامتون انھن ۾ بہ ٿينديون آھن جن جو مدافعتي نظام مختلف وائرسن سان وڙھي رھيو ھجي. جيتوڻيڪ جن ۾ مٿين علامتن مان گھڻيون موجود ھجن ۽ ڪنھن طرح اھي HIV منتقل ٿيڻ جي جوکي تي ھجڻ دوران 6 ھفتن کان وڌيڪ عرصو ٿي ويو ھجي تن کي ٽيسٽ ڪرائڻ گھرجي.
گھڻن ڪيسن ۾ ان شروعاتي Retro viraral syndrome جي علامتن کان پوءِ ڪيترن سالن تائين اھي علامتون وري پيدا نہ بہ ٿي سگھن ٿيون .
ان دوران وائرس مسلسل وڌندو رھي ٿو ء مدافعتي نظام ء عضون کي تباھ ڪندو رھي ٿو. بنا علاج جي جيڪو وائرس کي روڪي ، ھي ڍرو عمل سراسري 10 سالن تائين جاري رھي سگھي ٿو .
ھڪ ماڻھو HIV سان گڏ اڪثر ڪي بہ علامتون ناھي ڏيکاريندو، بھتر محسوس ڪندو آھي ء بلڪل صحتمند نظر ايندو آهي .
ھن مرحلي کي ART ( اينٽي ريٽرو وائرل ٽريٽمنٽ) تي سختي سان عمل ڪري سولائي سان ٽوڙي سگھجي ٿو ۽ وائرس کي مڪمل دٻائي سگھجي ٿو. زندگي ڀر پُر اثر ART وٺندڙ مدافعتي نظام کي تيندڙ نقصان کي روڪي سگھي ٿو.
علاج کان سوا HIV بيمارين سان وڙھڻ جي قوت ختم ڪريو ڇڏي، جنھن جي ڪري ماڻھو خطرناڪ بيمارين جي ور چڙھيو وڃي . ھن اسٽيج کي AIDs يا Stage 3 HIV سڏجي ٿو.
ايڊز ء HIV بابت پيدا ٿيندڙ غلط فھميون :-
ھي وائرس ھٿ ملائڻ ، ڳلي لڳائڻ، چُمڻ، ڇڪون ڏيڻ، ٽوال ونڊ ڪرڻ يا ٿانون ۾ گڏ کائڻ وغيره سان ناھي پکڙجندو.
ٿُڪ، لڙڪ، ڪاڪوس، پيشاب ۾ وائرس ناھي ھوندو.
تشخيص Diagnose:-
ھن وائرس جي سڃاڻ ڪرڻ انھي لاء ضروري آھي تہ جيئن علاج ڪرائي سگھجي ۽ سخت دفائي مشڪلاتن ۽ بيمارين کان بچي سگھجي.
ڪوبہ ڊاڪٽر رت سان HIV لاءِ ٽيسٽ ڪري سگھي ٿو.
ھڪ ڀيرو پازيٽو اچڻ جو مطلب اھي ته HIV اينٽي باڊيز رت ۾ موجود آهن. پازيٽو رزلٽ ڏيڻ کان پھرين ٻيو ڀيرو ٽيسٽ ڪرڻ ضروري آهي .
گھر تي ٽيسٽ ڪرڻ واريون ڪٽس بہ دستياب آھن.
3 کان 6 مھينا وٺي سگھي ٿو HIV ٽيسٽ م ظاهر ٿيڻ ۾ . تنھن ڪري وري ٽيسٽ ڪرڻ ضروري آهي.
گذريل 6 مھينن دوران رسڪ تي ھجڻ وارا بہ ھڪ دم ٽيسٽ ڪرائي سگھن ٿا.
ڪنھن بہ علاج سان HIV يا AIDS کي ختم نٿو ڪري سگهجي.
جيتوڻيڪ علاج سان صورتحال کي وڌڻ کان روڪي سگھجي ٿو ۽ عان طور تي HIV سان گڏ ماڻھو کي ھڪ ڊگھي ء صحتمند زندگي گذارڻ جو موقعو ملي سگھي ٿو.
جيترو جلد ART شروع ڪبي تہ ان سان زندگي جي معيار کي ۽ مدت کي وڌائي سگھجي ٿو ء ٻئي ۾ منتقل تيڻ جي رسڪ کي بہ گھٽائي سگھجي ٿو.
علاج سان وائرس کي Non dictate able ليول تائين گھٽائي سگھجي ٿو.
Post-exposure prophylaxis
جيڪڏھن ڪنھن ماڻھوءَ کي يقين آهي ته ھن کي گذريل ٽن ڏينهن ۾ وائرس منتقل ٿي سگھي ٿو ته ھو PEP ميڊيسن وٺي جيترو جلد ممڪن ٿي سگهي ته 28 ڏينهن تائين ۽ HIV مانيٽر ڪندو رھي.
0 comments:
Post a Comment